11.8.  x¸c ®Þnh giíi h¹n tiÓu ph©n

A. X¸c ®Þnh giíi h¹n tiÓu ph©n (tiÓu ph©n kh«ng nh×n thÊy b»ng m¾t th­êng)

TiÓu ph©n trong thuèc tiªm vµ thuèc tiªm truyÒn lµ c¸c h¹t nhá kh«ng hoµ tan, linh ®éng, kh«ng ph¶i lµ bät khÝ, cã nguån gèc ngÉu nhiªn tõ bªn ngoµi.

§Ó x¸c ®Þnh giíi h¹n tiÓu ph©n cã hai ph­¬ng ph¸p m« t¶ d­íi ®©y, Ph­¬ng ph¸p 1 (dïng thiÕt bÞ ®Õm tiÓu ph©n) vµ Ph­¬ng ph¸p 2 (dïng kÝnh hiÓn vi). Khi kiÓm tra tiÓu ph©n kh«ng nh×n thÊy b»ng m¾t th­êng cña thuèc tiªm vµ thuèc tiªm truyÒn, th­êng ¸p dông Ph­¬ng ph¸p 1. Tuy nhiªn, ®èi víi mét sè chÕ phÈm, ph¶i ¸p dông c¶ hai ph­¬ng ph¸p ®Ó ®¸nh gi¸.

Kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c thuèc tiªm vµ thuèc tiªm truyÒn ®Òu cã thÓ kiÓm tra ®­îc giíi h¹n tiÓu ph©n kh«ng nh×n thÊy b»ng m¾t th­êng b»ng mét trong hai ph­¬ng ph¸p, hay c¶ hai ph­¬ng ph¸p. C¸c chÕ phÈm kh«ng thËt trong, hay cã ®é nhít t¨ng cao, hoÆc t¹o bät khÝ khi ®æ vµo thiÕt bÞ ®Õm tiÓu ph©n, tiÕn hµnh thö theo Ph­¬ng ph¸p 2. NÕu ®é nhít cña chÕ phÈm qu¸ cao, c¶n trë ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, pha lo·ng víi dung m«i thÝch hîp ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh ®­îc thö nghiÖm.

KÕt qu¶ kiÓm tra mét ®¬n vÞ riªng lÎ hay nhãm c¸c ®¬n vÞ chÕ phÈm kh«ng cã gi¸ trÞ ®­¬ng nhiªn ®èi víi c¸c ®¬n vÞ kh«ng ®­îc kiÓm tra. Bëi vËy, cÇn x©y dùng kÕ ho¹ch lÊy mÉu ®ñ sè l­îng thèng kª, ®Ó tõ kÕt qu¶ kiÓm tra cã thÓ ®¸nh gi¸ ®­îc giíi h¹n tiÓu ph©n cña c¶ nhãm lín c¸c ®¬n vÞ chÕ phÈm. 

Ph­¬ng ph¸p 1. Dïng thiÕt bÞ ®Õm tiÓu ph©n

Quy ®Þnh chung

TiÕn hµnh thö nghiÖm trong c¸c ®iÒu kiÖn  h¹n chÕ ®­îc nhiÔm tiÓu ph©n, tèt nhÊt lµ trong tñ läc khÝ v« khuÈn.

Röa thËt cÈn thËn dông cô thñy tinh vµ dông cô läc (trõ mµng läc) b»ng dung dÞch tÈy röa Êm, tr¸ng l¹i b»ng n­íc cho s¹ch hÕt chÊt tÈy. Ngay tr­íc khi dïng, tr¸ng l¹i c¸c dông cô tõ trªn xuèng d­íi, bªn ngoµi, sau ®ã lµ bªn trong víi n­íc kh«ng cã tiÓu ph©n (TT).

Tr¸nh t¹o bät khÝ trong chÕ phÈm ®em thö, ®Æc biÖt lµ khi rãt vµo dông cô ®Ó tiÕn hµnh ®Õm tiÓu ph©n.

§Ó kiÓm tra m«i tr­êng cã thÝch hîp cho thö nghiÖm, dông cô thñy tinh cã ®ñ s¹ch vµ n­íc sö dông cã hÕt tiÓu ph©n hay kh«ng, tiÕn hµnh phÐp thö sau:

KiÓm tra giíi h¹n tiÓu ph©n cña 5 mÉu n­íc kh«ng cã tiÓu ph©n (TT), mçi mÉu 5 ml, theo ph­¬ng ph¸p m« t¶ ë d­íi. NÕu trong c¶ 25 ml n­íc thö cã trªn 25 tiÓu ph©n kÝch th­íc b»ng 10 mm hay lín h¬n, ph¶i tiÕn hµnh l¹i c¸c b­íc chuÈn bÞ cho ®Õn khi m«i tr­êng, dông cô thñy tinh vµ n­íc thÝch hîp cho thö nghiÖm.

Dông cô

Sö dông thiÕt bÞ thÝch hîp ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c c¶n ¸nh s¸ng, cho phÐp tù ®éng x¸c ®Þnh kÝch th­íc tiÓu ph©n vµ sè l­îng tiÓu ph©n theo kÝch th­íc ®· chän.

ChuÈn hãa thiÕt bÞ b»ng c¸c h¹t cÇu chuÈn kÝch th­íc 10 mm ®Õn 25 mm. Ph©n t¸n h¹t chuÈn trong n­íc kh«ng cã tiÓu ph©n (TT). Tr¸nh kÕt tô tiÓu ph©n trong qu¸ tr×nh ph©n t¸n.

C¸ch tiÕn hµnh

Trén ®Òu chÕ phÈm b»ng c¸ch lén ®i, lén l¹i nhÑ nhµng b×nh chøa 20 lÇn liªn tiÕp. NÕu cÇn, th¸o bá phÇn b¶o vÖ ngoµi n¾p ®Ëy. Dïng tia n­íc kh«ng cã tiÓu ph©n (TT) röa bÒ mÆt n¾p vµ cæ b×nh chøa, më n¾p cÈn thËn, tr¸nh nhiÔm tiÓu ph©n tõ bªn ngoµi. Lo¹i bät khÝ b»ng c¸ch ®Ó yªn 2 phót hoÆc siªu ©m.

§èi víi thuèc tiªm vµ thuèc tiªm truyÒn cã thÓ tÝch tõ 25 ml trë lªn, tiÕn hµnh thö víi tõng ®¬n vÞ. §èi víi thuèc tiªm vµ thuèc tiªm truyÒn cã thÓ tÝch nhá h¬n 25 ml, gép dung dÞch cña Ýt nhÊt 10 ®¬n vÞ trong mét cèc s¹ch cho ®ñ 25ml. Khi cã chØ dÉn ®Æc biÖt, lÊy dung dÞch tõ mét sè ®¬n vÞ thÝch hîp, pha lo·ng thµnh 25 ml víi n­íc kh«ng cã tiÓu ph©n (TT) hoÆc víi dung m«i thÝch hîp kh«ng cã tiÓu ph©n, khi n­íc kh«ng cã tiÓu ph©n (TT) kh«ng thÝch hîp .

Thuèc bét ®Ó pha tiªm ®­îc hoµ tan trong n­íc kh«ng cã tiÓu ph©n (TT) hoÆc dung m«i thÝch hîp kh«ng cã tiÓu ph©n, khi n­íc kh«ng cã tiÓu ph©n (TT) kh«ng thÝch hîp .

Sè mÉu thö ph¶i ®ñ l­îng thèng kª. §èi víi thuèc tiªm vµ thuèc tiªm truyÒn cã thÓ tÝch tõ 25 ml trë lªn, sè mÉu thö cã thÓ nhá h¬n 10, phô thuéc vµo kÕ ho¹ch lÊy mÉu ®· ®Ò ra.

LÊy 4 mÉu thö, mçi mÉu kh«ng d­íi 5 ml, ®­a vµo m¸y ®Õm tiÓu ph©n theo kÝch th­íc b»ng 10 mm hay lín h¬n vµ b»ng 25 mm hay lín h¬n.

Lo¹i bá kÕt qu¶ cña mÉu ®Çu tiªn. TÝnh sè l­îng tiÓu ph©n trung b×nh cña chÕ phÈm ®· thö.

§¸nh gi¸ kÕt qu¶

§èi víi thuèc tiªm vµ thuèc tiªm truyÒn cã thÓ tÝch lín h¬n 100ml: ChÕ phÈm ®¹t yªu cÇu phÐp thö, nÕu trung b×nh trong mçi ml cã kh«ng qu¸ 25 tiÓu ph©n kÝch th­íc b»ng 10mm hay lín h¬n vµ kh«ng qu¸ 3 tiÓu ph©n kÝch th­íc ³25mm.

§èi víi thuèc tiªm vµ thuèc tiªm truyÒn cã thÓ tÝch nhá h¬n hoÆc b»ng 100ml: ChÕ phÈm ®¹t yªu cÇu phÐp thö, nÕu trung b×nh trong mçi ®¬n vÞ ®· kiÓm tra cã kh«ng qu¸ 6000 tiÓu ph©n kÝch th­íc b»ng 10mm hay lín h¬n vµ kh«ng qu¸  600 tiÓu ph©n kÝch th­íc b»ng 25 mm hay lín h¬n.

NÕu sè l­îng tiÓu ph©n trung b×nh v­ît qu¸ giíi h¹n, kiÓm tra chÕ phÈm b»ng Ph­¬ng ph¸p 2.  

Ph­¬ng ph¸p 2. Dïng kÝnh hiÓn vi

Quy ®Þnh chung

TiÕn hµnh thö nghiÖm trong c¸c ®iÒu kiÖn  h¹n chÕ ®­îc nhiÔm tiÓu ph©n, tèt nhÊt lµ trong tñ läc khÝ v« khuÈn.

Röa thËt cÈn thËn dung cô thñy tinh vµ dông cô läc (trõ mµng läc) b»ng dung dÞch tÈy röa Êm, tr¸ng l¹i b»ng n­íc cho s¹ch hÕt chÊt tÈy. Ngay tr­íc khi dïng, tr¸ng l¹i c¸c dông cô tõ trªn xuèng d­íi, bªn ngoµi, sau ®ã lµ bªn trong víi n­íc kh«ng cã tiÓu ph©n (TT).

§Ó kiÓm tra m«i tr­êng cã thÝch hîp cho thö nghiÖm, dông cô thñy tinh vµ mµng läc cã ®ñ s¹ch, n­íc sö dông cã hÕt tiÓu ph©n hay kh«ng, tiÕn hµnh phÐp thö sau:

KiÓm tra giíi h¹n tiÓu ph©n cña 50 ml n­íc kh«ng cã tiÓu ph©n (TT) theo ph­¬ng ph¸p m« t¶ ë d­íi. NÕu cã qu¸ 20 tiÓu ph©n  kÝch th­íc b»ng 10 mm hay lín h¬n hoÆc cã qu¸ 5 tiÓu ph©n kÝch th­íc b»ng 25 mm hay lín h¬n trªn mµng läc, ph¶i tiÕn hµnh l¹i c¸c b­íc chuÈn bÞ cho ®Õn khi m«i tr­êng, dông cô thñy tinh, mµng läc vµ n­íc thÝch hîp cho thö nghiÖm.

Dông cô

Sö dông kÝnh hiÓn vi thÝch hîp, bé läc ®Ó l­u gi÷ c¸c tiÓu ph©n vµ mµng läc ®Ó kiÓm tra.

KÝnh hiÓn vi cã ®é phãng ®¹i 100 ± 10 lÇn, ®­îc trang bÞ mét tr¾c vi thÞ kÝnh hiÖu chØnh b»ng mét tr¾c vi vËt kÝnh, mét bµn soi cã kh¶ n¨ng cè ®Þnh vµ xoay quanh toµn bé diÖn tÝch läc cña mµng läc, hai nguån chiÕu thÝch hîp cÊp ¸nh s¸ng ph¶n x¹ bæ sung cho ¸nh s¸ng chÕch.

Tr¾c vi thÞ kÝnh (H×nh 11.8.1) bao gåm  mét vßng trßn lín cã h×nh ch÷ thËp chia t­, c¸c vßng ®èi chiÕu trong suèt hay mµu ®en ®­êng kÝnh 10 mm vµ 25 mm ë ®é phãng ®¹i 100 lÇn, mét th­íc chia v¹ch 10 mm ®· ®­îc kiÓm ®Þnh theo chuÈn quèc gia hoÆc quèc tÕ víi sai sè t­¬ng ®èi cho phÐp ± 2%. Vßng trßn lín ®­îc gäi lµ thÞ tr­êng ph©n v¹ch (TTPV).

Trong hai nguån chiÕu s¸ng, mét nguån cÊp tr­êng s¸ng ph¶n x¹ tõ trong kÝnh hiÓn vi vµ nguån bªn ngoµi bæ trî héi tô, cã kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh ®Ó  räi s¸ng khóc x¹ chÕch ë gãc 10 - 20⁰

Bé läc ®Ó l­u gi÷ c¸c tiÓu ph©n bao gåm mµng läc thÝch hîp vµ ®Õ läc b»ng thuû tinh hoÆc vËt liÖu kh¸c thÝch hîp, nèi víi m¸y hót ch©n kh«ng.  

Mµng läc kÝch th­íc thÝch hîp mµu ®en hoÆc x¸m sÉm, víi lç xèp b»ng 1,0 mm hoÆc nhá h¬n.

 

 

 

 

 

 

C¸ch tiÕn hµnh

Trén ®Òu chÕ phÈm b»ng c¸ch lén ®i, lén l¹i nhÑ nhµng b×nh chøa 20 lÇn liªn tiÕp. NÕu cÇn, th¸o bá phÇn b¶o vÖ ngoµi n¾p ®Ëy. Dïng tia n­íc kh«ng cã tiÓu ph©n (TT) röa bÒ mÆt n¾p vµ cæ b×nh chøa, më n¾p cÈn thËn, tr¸nh nhiÔm tiÓu ph©n tõ bªn ngoµi.

§èi víi thuèc tiªm vµ thuèc tiªm truyÒn cã thÓ tÝch tõ 25 ml trë lªn, tiÕn hµnh thö víi tõng ®¬n vÞ. §èi víi thuèc tiªm vµ thuèc tiªm truyÒn cã thÓ tÝch nhá h¬n 25 ml, gép dung dÞch cña Ýt nhÊt 10 ®¬n vÞ trong mét cèc s¹ch cho ®ñ 25 ml. Khi cã chØ dÉn ®Æc biÖt, lÊy dung dÞch tõ mét sè ®¬n vÞ thÝch hîp, pha lo·ng thµnh 25 ml víi n­íc kh«ng cã tiÓu ph©n (TT) hoÆc víi dung m«i thÝch hîp kh«ng cã tiÓu ph©n, khi n­íc kh«ng cã tiÓu ph©n (TT) kh«ng thÝch hîp .

Thuèc bét ®Ó pha tiªm ®­îc hoµ tan trong n­íc kh«ng cã tiÓu ph©n (TT) hoÆc dung m«i thÝch hîp kh«ng cã tiÓu ph©n, khi n­íc kh«ng cã tiÓu ph©n (TT) kh«ng thÝch hîp .

Sè mÉu thö ph¶i ®ñ l­îng thèng kª. §èi víi thuèc tiªm vµ thuèc tiªm truyÒn cã thÓ tÝch tõ 25 ml trë lªn, sè mÉu thö cã thÓ nhá h¬n 10, phô thuéc vµo kÕ ho¹ch lÊy mÉu ®· ®Ò ra.

Dïng vµi ml n­íc kh«ng cã tiÓu ph©n (TT) lµm Èm bªn trong ®Õ läc ®· g¾n mµng läc. ChuyÓn toµn bé dung dÞch thö ®· chuÈn bÞ, hay dung dÞch trong mét ®¬n vÞ, vµo phÔu läc vµ hót ch©n kh«ng. NÕu cÇn, ®æ tõng l­îng nhá vµo phÔu cho ®Õn khi toµn bé thÓ tÝch dung dÞch thö ®­îc läc. Sau lÇn ®æ cuèi cïng, b¾t ®Çu dïng tia n­íc kh«ng cã tiÓu ph©n (TT) röa thµnh bªn trong ®Õ läc. Hót ch©n kh«ng cho tíi khi bÒ mÆt mµng läc kh«ng cßn chÊt láng. §Æt mµng läc vµo hép lång Petri vµ ®Ó kh« tù nhiªn b»ng c¸ch më hÐ n¾p hép. Sau khi mµng läc kh«, ®Æt hép lång Petri lªn bµn soi cña kÝnh hiÓn vi vµ soi toµn bé mµng läc d­íi ¸nh s¸ng ph¶n x¹ tõ nguån chiÕu. §Õm sè tiÓu ph©n b»ng 10 mm hay lín h¬n vµ sè tiÓu ph©n b»ng 25 mm hay lín h¬n. HoÆc, cã thÓ ®Õm trªn mét phÇn cña mµng läc, råi tÝnh sè l­îng trªn c¶ mµng läc. TÝnh sè l­îng tiÓu ph©n trung b×nh cho chÕ phÈm ®em thö.

Qu¸ tr×nh ph©n lo¹i tiÓu ph©n ®­îc tiÕn hµnh b»ng c¸ch so s¸nh mçi tiÓu ph©n víi c¸c vßng ®èi chiÕu 10 mm vµ 25mm. §­êng kÝnh bªn trong cña c¸c vßng ®èi chiÕu trong suèt dïng ®Ó ph©n lo¹i tiÓu ph©n mµu tr¾ng vµ trong suèt, cßn tiÓu ph©n thÉm mµu ®­îc ph©n lo¹i b»ng ®­êng kÝnh ngoµi cña c¸c vßng ®èi chiÕu mµu ®en.

Khi tiÕn hµnh kiÓm tra theo Ph­¬ng ph¸p 2, kh«ng ph©n lo¹i hay liÖt kª  c¸c chÊt v« ®Þnh h×nh, nöa láng hoÆc c¸c chÊt  kh«ng  râ rµng vÒ h×nh th¸i kh¸c, chóng cã biÓu hiÖn biÕn mÇu hay ®æi mµu trªn mµng läc. Nh÷ng chÊt nµy nhá, kh«ng biÓu hiÖn râ rµng,  d¹ng sÒn sÖt hay nh­ cã mµng. Trong tr­êng hîp nµy cÇn kiÓm tra bæ sung b»ng Ph­¬ng ph¸p 1.  

§¸nh gi¸ kÕt qu¶

§èi víi thuèc tiªm vµ thuèc tiªm truyÒn cã thÓ tÝch lín h¬n 100ml: ChÕ phÈm ®¹t yªu cÇu phÐp thö, nÕu trung b×nh trong mçi ml cã kh«ng qu¸ 12 tiÓu ph©n kÝch th­íc b»ng 10mm hay lín h¬n vµ kh«ng qu¸ 2 tiÓu ph©n kÝch th­íc ³25mm.

§èi víi thuèc tiªm vµ thuèc tiªm truyÒn cã thÓ tÝch nhá h¬n hoÆc b»ng 100ml: ChÕ phÈm ®¹t yªu cÇu phÐp thö, nÕu trung b×nh trong mçi ®¬n vÞ ®· kiÓm tra cã kh«ng qu¸ 3000 tiÓu ph©n kÝch th­íc b»ng 10mm hay lín h¬n vµ kh«ng qu¸  300 tiÓu ph©n kÝch th­íc b»ng 25mm hay lín h¬n.

B. X¸c ®Þnh ®é trong (tiÓu ph©n nh×n thÊy b»ng m¾t th­êng)

TiÓu ph©n trong thuèc tiªm vµ thuèc tiªm truyÒn lµ c¸c h¹t nhá kh«ng hoµ tan, linh ®éng, kh«ng ph¶i lµ bät khÝ, cã nguån gèc ngÉu nhiªn tõ bªn ngoµi.

PhÐp thö nµy lµ qui tr×nh ®¬n gi¶n ®Ó ®¸nh gi¸ ®é trong thuèc tiªm vµ thuèc tiªm truyÒn.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

H×nh 11.8. .2.  Dông cô ®Ó soi ®é trong

1. B¶ng mµu ®en bÒ mÆt mê

2, 3. B¶ng mµu tr¾ng kh«ng lo¸

4. Hép ®Ìn cã thÓ ®iÒu chØnh

Dông cô

ThiÕt bÞ (h×nh 11.8.2) lµ mét bé dông cô ®Ó soi bao gåm:

- b¶ng mµu ®en bÒ mÆt mê, kÝch th­íc thÝch hîp, g¾n th¼ng ®øng.

- b¶ng mµu tr¾ng kh«ng lo¸ (kh«ng bãng), kÝch th­íc thÝch hîp, g¾n th¼ng ®øng bªn c¹nh b¶ng mµu ®en.

- hép ®Ìn cã thÓ ®iÒu chØnh víi nguån ¸nh s¸ng tr¾ng ®­îc che ch¾n thÝch hîp vµ bộ khuÕch t¸n ¸nh s¸ng thÝch hîp (nh­ nguån s¸ng bao gåm hai ®Ìn huúnh quang 13W, mçi èng dµi 525 mm). C­êng ®é chiÕu s¸ng t¹i vïng soi ph¶i duy tr× tõ  2000 lux ®Õn 3750 lux. Cã thÓ ph¶i sö dông c­êng ®é cao h¬n ®èi víi ®å chøa lµ thñy tinh mµu hoÆc plastic.

C¸ch tiÕn hµnh

NÕu kh«ng cã chØ dÉn kh¸c trong chuyªn luËn riªng, lÊy ngÉu nhiªn 20 ®¬n vÞ. Lo¹i bá mäi nh·n m¸c d¸n vµo ®å chøa, röa s¹ch vµ lµm kh« bªn ngoµi. L¾c nhÑ hay lén ®i, lén l¹i chËm tõng ®¬n vÞ, tr¸nh kh«ng t¹o thµnh bät khÝ vµ quan s¸t kho¶ng 5 gi©y tr­íc b¶ng mµu tr¾ng. TiÕn hµnh lÆp l¹i tr­íc b¶ng mµu ®en.

§¸nh gi¸ kÕt qu¶

NÕu cã kh«ng qu¸ mét ®¬n vÞ cã tiÓu ph©n nh×n thÊy b»ng m¾t th­êng, tiÕn hµnh kiÓm tra l¹i víi 20 ®¬n vÞ kh¸c lÊy ngÉu nhiªn. ChÕ phÈm ®¹t yªu cÇu phÐp thö, nÕu cã kh«ng qu¸ mét ®¬n vÞ trong sè 40 ®¬n vÞ ®em thö cã tiÓu ph©n nh×n thÊy b»ng m¾t th­êng.